ERNEST RENAN, (1823-1892) Fransız şarkiyatçısı, dil âlimi, tarihçi ve edip. Doğduğu Treguier’de bir Katolik okulunu bitirdi, ardından dinî tahsil için Paris’e gitti. Nicolas-de-Chardonnet Katolik Semineri’nde üç yıl kaldıktan sonra Saint-Sulpice’e kaydoldu; burada felsefe, ilâhiyat, tarih ve Doğu dilleri (İbrânîce, Keldânîce, Arapça) okudu. Bu yoğun dinî ve din dışı tahsili onun ilerideki çelişkilerini ve zamanla dinlere karşı şüpheciliğini hazırladı. Özellikle İncil’i okurken bu kitabın çelişkiler ve hatalarla dolu olduğu kanaatine vardı. Bunun için dinî ve dünyevî ilimleri birleştirmede başarılı gördüğü Protestanlığa yöneldi; 1845’te din adamı olmaktan vazgeçti. 1846’da lisans öğrenimini tamamladı. Dürzîler’e karşı Hıristiyanları korumak için III. Napolyon’un Lübnan’a gönderdiği 6000 kişilik kuvvetle beraber Renan da arkeolojik kazı yapmak üzere kız kardeşiyle birlikte Lübnan’a gitti. Lübnan’daki kazılarda topladığı arkeolojik eserleri Fransa’ya gönderdi. Bu dönemde Renan’ın kafasını en çok meşgul eden mesele Hz. İsa konusuydu. Hayatının şaheseri olarak kabul ettiği Histoire des Origines du Christianisme adlı kitabının ilk bölümü olan Vie de Jésus bu seyahatin ürünüdür. Özellikle Filistin’e yaptığı ziyaretin bu eserin yazılmasında önemli bir payı vardır. Renan, İncil’in anlattıklarını bu ülkede bulduğu için artık eskisi gibi her şeyi reddetmiyordu. Arkeolojik bulgular sayesinde bir taraftan Louvre Müzesi’ni zenginleştirirken diğer taraftan Mission de Phénicie adlı kitabını hazırladı. Sıtmaya yakalanan kız kardeşinin ölümünden sonra (Eylül 1861) Fransa’ya döndü ve başarılı hizmetlerinden dolayı Collège de France’ta görevlendirildi. Ancak ilk dersinde İsa’yı benzersiz, fakat tanrısal yanı bulunmayan bir insan olarak ele alması büyük tepki uyandırdı, ders vermesi yasaklandığı gibi kilise tarafından da aforoz edildi. İlk seyahatinden dört yıl sonra Hıristiyanlığın asıl yayıcısı Saint Pavlus’un izlerini takip etmek için Mısır, Lübnan, Suriye, Yunanistan ve Anadolu’yu kapsayan bir yolculuğa çıktı (1864-1865). Suriye’den sonra Anadolu’ya geçti; ancak Antakya’da iyi karşılanmadı. Ardından eşiyle birlikte önce Atina’ya, tekrar Antakya’ya ve İzmir’den sonra İstanbul’a gitti (Haziran 1865). İkinci imparatorluğun sona erişi üzerine 1870’te Collège de France’taki kürsüsüne dönen ve Fransa’nın Almanya ile barışması için çalışan Renan 1878’de Fransız Akademisi üyesi oldu. 29 Mart 1883’te Sorbonne Üniversitesi’nde “İslâm ve İlim” adlı meşhur konferansını verdi. 1884-1892 yılları arasında Journal Asiatique’in başkanlığını yaptı. 12 Ekim 1892’de öldü. Eserleri: L’Avenir de la Science: Pensées de 1848 (1890); Averroès et l’averroïsme: Essai Historique (1852); Cahiers de Jeunesse (1845-1846) (1906); Dialogues et Fragments Philosophiques (1876); De l’origine du Langage (1858); L’Islamisme et la Science (1883); Discours et Conferences (1887)... Türkiye’de Renan’ın bir kısım eserleri Millî Eğitim Bakanlığı tarafından neşredilmiştir: Nutuklar ve Konferanslar, (1946); Havariler, (1948); Bilimin Geleceği, I-II, (1965).