Evrâk-ı Perîşân / Selâhaddin Eyyûbî • Fatih Sultan Mehmed • Yavuz Sultan Selim

 19. yüzyılın ikinci yarısına hem eserleri hem de fikriyatıyla damga vurarak büyük tesirler meydana getirmiş olan Namık Kemâl’in Evrâk-ı Perîşân’ı ilk olarak 1301/1884’te yayımlanmıştır. Evrak-ı Perişan müstakil üç biyografiden meydana gelmektedir: Selâhaddin Eyyûbî, Fatih Sultan Mehmed ve Yavuz Sultan Selim.

Her birinin doğumundan vefatına hayatları, mücadeleleri, şahsiyetleri ve şahsî özellikleri kaleme alınmıştır. Namık Kemâl, tarihimizin bu seçkin ve ayrıcalıklı vasıflara sahip kahramanlarının hayat hikâyelerini kronolojik olarak kısa bir şekilde aktardıktan sonra her biri hakkında değerlendirmelerde bulunmuş; onları, kaleme aldığı zamanlara ustalıkla taşımıştır.

Evrâk-ı Perîşân, Namık Kemâl’in edebiyattaki ustalığını tarih sahasındaki yetkinliğiyle buluşturan bir eseri. Medeniyetimizin bu üç büyük kahramanını seçişinin tesadüfi olmadığını kaynaklar ifade etmektedir. O, bu kahramanları anlatırken kendi fikirlerini de ortaya koymuş, onları anlamak ve kavramak hususunda nasıl bir bakışa sahip olunması gerektiğini de göstermiştir. Bu kahramanlardan Selâhaddin Eyyûbî açmış olduğu cihad bayrağı ile Haçlı orduları karşısında İslâm birliğinin savunucusu olmuş, Fatih Sultan Mehmed fethedilen toprakları vatan haline getirmiş ve devleti bir cihan imparatorluğu yapmış, Yavuz Sultan Selim de Mısır ve Arabistan’ı fethedip hilâfeti saltanat merkezi İstanbul’a getirmekle büyük bir İslâm kahramanı olduğunu göstermiştir. Namık Kemâl’in bir yazısında ifade ettiği gibi bazı büyük ahlâkî meziyetlerin insan ruhunda yerleşebilmesi için güzel örneklere ihtiyaç duyulduğunu, esasında tarihin bunu verdiğini, diğer büyük milletlerin önemli tarihî olaylarıyla kahramanlarını edebiyatlarına aksettirdiklerini, İslâm tarihinin ise büyük zenginliklerle dolu olmasına karşılık Türk edebiyatının henüz böyle bir yola girmediğini ve bu kahramanların da unutulup gittiğini söyler. Bilhassa bu yönüyle Evrâk-ı Perîşân örnek bir eserdir ve genç kuşaklar için kaleme alınmış gibidir.