RÜKNEDDİN UBEYDULLAH ES-SEMERKANDÎ, (v. 701/1301). Müteahhir dönem Mâtürîdiyye âlimi. VII. (XIII.) yüzyılın ortalarında doğduğu tahmin edilmektedir. Allâme, Rükneddin, Veliyyüddin, Zekiyyüddin, Zeynüddin gibi lakaplarla anılır. Bağdat’ta Müstansıriyye Medresesi’nde Muzafferüddin İbnü’s-Sââtî’nin öğrencisi oldu. Ardından Dımaşk’a gidip yerleşti. Önce camilerde ve Zâhiriyye Medresesi’nde müderrislik yaptı, daha sonra Nûriyye Medresesi müderrisliğine tayin edildi. Ancak görevine başladığı ilk günlerde Zâhiriyye Medresesi’nin dârülhadis bölümünde bekçilik yapan Ali el-Havrânî tarafından parasını gasbetmek amacıyla geceleyin öldürülerek medresenin havuzuna atıldı (17 Ekim 1301). İki ay sonra sorgulanan katil suçunu itiraf etti ve aynı yerde idam edildi. Döneminde Hanefî mezhebinin önemli âlimlerinden biri olarak tanıtılan Ubeydullah es-Semerkandî kelâm, fıkıh, tefsir, hadis ve tasavvufta yetişmiş, bu alanlarda teliflerde bulunmuştur. Eserlerini öğrencilerin yararlanabileceği bir sistemle yazmıştır. Fıkıhta Hanefiyye, kelâmda Mâtürîdiyye mezhebine mensuptur. Muhalif mezhep ve akımlara karşı Ehl-i sünnet’i savunurken Mâtürîdiyye çizgisinde yer alıp Eş‘ariyye’yi eleştirmiş, böylece döneminde Mâtürîdiyye’nin belli başlı temsilcilerinden biri olarak kabul edilmiştir. Âbid ve zâhid bir kişi olarak tanıtılan Semerkandî tasavvufa da alâka duymuştur. Eserleri: ʿAkāʾidü’ş-Şeyh Rükniddîn es-Semerkandî, el-ʿAkīdetü’r-Rükniyye fî şerhi lâ ilâhe illallāh Muhammedün resûlüllāh, Şerhu’l-esmâʾi’l-hüsnâ, Risâle fi’l-îmân ve’l-küfr, Risâletü’l-ʿubûdiyye, Risâletü’t-tevbe, Risâle fi’r-rûh, er-Risâletü’l-insâniyye, Risâle fî hakīkati’l-ʿâlem, Câmiʿu’l-uṣûl, el-Kavâʿidü’l-fıkhiyye, İʿcâzü’l-Kurʾân, Tefsîrü’s-Semerkandî, Mülahhaṣ min Şerhi Meʿâni’l-âs̱âr.